در حالی که توجه زیادی به روانکارهای اصلی خودرو مانند روغن موتور و روغن گیربکس میشود، بسیاری از اجزای دیگر خودرو نیز وجود دارند که نیازهای روانکاری مشخص و اختصاصی دارند. یکی از این اجزا، مجموعه توپی چرخ است که در آن معمولاً از روانکارهای موسوم به روغن یا گریس مجموعه چرخ استفاده میشود.
توپی چرخ میتواند روغنکاری یا گریسکاری شود و درست مانند موتور و گیربکس، نوع روانکار و شیوه روانکاری تأثیر قابلتوجهی بر طول عمر و عملکرد آن خواهد داشت. هرچه نگهداری این اجزا بهتر انجام شود، دوام و کارایی بیشتری خواهند داشت.
نحوه عملکرد مجموعههای توپی چرخ
بیشتر مجموعههای توپی از یک یاتاقان غلتشی روی اسپیندل استفاده میکنند تا چرخ بتواند آزادانه بچرخد. این یاتاقانها معمولاً از نوع مخروطی هستند تا بتوانند بارهای چندجهته را تحمل کنند. این نوع یاتاقانها اغلب به صورت جفتی در چرخهای فرماندار نصب میشوند.
اگرچه این یاتاقانها اصطکاک بین قطعات متحرک را کاهش میدهند، اما برای دستیابی به حداکثر عمر مفید، لازم است بهصورت دورهای روانکاری شوند. این موضوع پرسش مهمی را ایجاد میکند: کدام روانکار باید برای روانکاری، محافظت و تضمین عملکرد بدون مشکل یاتاقان در یک دوره طولانی استفاده شود؟
انتخاب روانکار
روغنها سالهاست که در بسیاری از مجموعههای توپی چرخ با نتایج خوب مورد استفاده قرار میگیرند. هنگامی که از روش حمام روغن استفاده میشود، معمولاً مقاومت چرخشی یاتاقان کمتر از گریس خواهد بود.
روغن یا مستقیماً از طریق یک پورت مخصوص درون توپی وارد میشود یا از طریق سیستم انتقال از دیفرانسیل به داخل مجموعه هدایت میگردد. در هر دو حالت، حفظ سطح صحیح روغن و انتخاب نوع مناسب آن برای حفاظت یاتاقان و عملکرد صحیح توپی ضروری است.
در توپیهایی که روغن را با دیفرانسیل به اشتراک میگذارند، معمولاً از روغن دنده استفاده میشود. حتی توپیهایی که حمام روغن مستقل دارند نیز اغلب با روغن دنده تاییدشده روانکاری میشوند.
روغنهای دنده در خودرو با نمونههای صنعتی تفاوت دارند و طبقهبندیها و ویسکوزیتههای مخصوص خود را دارند. روغنهای دنده مورد استفاده باید مطابق با استانداردهای مؤسسه نفت آمریکا (API) باشند.
برای توپی چرخهایی که با مجموعه دنده درگیر هستند، استفاده از روغن صحیح بسیار اهمیت دارد؛ زیرا روغن باید هم مجموعه دنده و هم یاتاقان را روانکاری کند.
رایجترین و بهروزترین استاندارد مورد استفاده، GL-5 است که برای اغلب جعبهدندههای هیپوئید کاربرد دارد و الزامات آن در استاندارد ASTM D7450 مشخص شده است.
این الزامات شامل موارد زیر است:
-
توانایی کاهش سایش در دندهها
-
محافظت در برابر زنگزدگی
-
پایداری حرارتی و اکسیداسیونی
طبقهبندی روغنهای دنده از GL-1 تا GL-6 است؛ اما تنها GL-4 و GL-5 فعال و معتبر هستند. GL-4 برای بسیاری از گیربکسهای دستی و ترنساکسلها استفاده میشود. GL-6 و سایر سطوح غیرفعال بوده و در کاربردهای امروزی توصیه نمیشوند.
استثنای مهم، استاندارد MT-1 است که برای گیربکسهای دستی غیرهمگام به کار میرود. این روغنها تخصصی هستند و نباید با سایر روغنها مخلوط شوند.
برای اینکه یک روانکار بتواند این استانداردها را برآورده کند، باید از مقدار قابل توجهی افزودنیهای قوی بهره ببرد؛ از جمله:
-
آنتیاکسیدانها
-
بهبوددهندههای شاخص گرانروی
-
افزودنیهای فشار شدید (EP)
برخی از افزودنیهای EP دارای گوگرد-فسفر فعال هستند که میتواند برای فلزات نرم خورنده باشد، بنابراین حتماً باید دفترچه راهنمای تجهیزات را قبل از انتخاب روانکار بررسی کرد.
ویسکوزیته نیز باید با استاندارد SAE انتخاب شود. ویسکوزیته 75W-90 در بسیاری از کاربردهای خودرو رایج است، اما در برخی موارد ویسکوزیتههای بالاتر مانند SAE 140 نیز استفاده میشود.
طبق یک نظرسنجی اخیر، 61٪ از متخصصان روانکاری روانکاری مجموعه چرخ را در برنامه نگهداری معمول خودروهایشان مدنظر قرار میدهند.
سطح روغن
در مجموعههایی که با روغن روانکاری میشوند، سطح روغن بسیار حیاتی است. اگر مجموعه توپی مخزن مستقل داشته باشد، یک شیشه دید برای بررسی سطح وجود دارد. باید دقیقاً سطح “FULL” را بررسی کرد نه صرفاً وجود روغن.
در مجموعههایی که مخزن مشترک با دیفرانسیل دارند، باید با بازکردن پیچ سطح، میزان روغن را بررسی کرد. این کار باید در سطح صاف انجام شود تا وزن خودرو سطح را تحتتأثیر قرار ندهد.
بهخاطر داشته باشید که زیادی بودن روغن بهاندازه کم بودن آن خطرناک است.
روانکاری با گریس
بخش عمدهای از توپیهای چرخ با گریس روانکاری میشوند. گریس بهتر از روغن در جای خود باقی میماند و در برابر تخریب مقاومتر است. اما جایگزینی آن دشوارتر است و پدیده بیشگریسکاری بسیار رایج است.
یاتاقانهای چرخ خودروهای سواری معمولاً با گریس روانکاری شده و بهصورت “آببندیشده و مادامالعمر” هستند، بنابراین گریس در طول عمر قابل تعویض نیست. گریس مصرفی باید علاوه بر روانکاری مناسب، بتواند دمای بالای بواسطه ترمزها را نیز تحمل کند.
در انتخاب گریس مناسب باید به موارد زیر توجه کرد:
-
توصیه سازنده
-
سازگاری گریسهای جدید با گریس قبلی
-
نوع غلیظ کننده و روغن پایه
-
امکان تخلیه کامل گریس قبلی در صورت وجود ناسازگاری
گریسهای خودرویی طبق طبقهبندی NLGI و آزمایشهای ASTM به دو دسته تقسیم میشوند:
-
گریسهای شاسی: LA (سبک)، LB (سنگین)
-
گریسهای یاتاقان چرخ: GA (سبک)، GB (متوسط)، GC (سنگین)
گریسهای GC بیشترین مقاومت را داشته و برای شرایط شدید طراحی شدهاند. اغلب گریسهای خودرو دارای گواهی دوخدمته (LB / GC) هستند.
در نصب، گریس باید بهصورت دستی در یاتاقان بسته شود و مقداری نیز در محفظه داخلی و روی سطوح تماس اعمال گردد. اما محفظه نباید کاملاً از گریس پر شود؛ زیرا منجر به افزایش دما و همزدن گریس خواهد شد.
در صورت وجود گریسخور، باید گریس با سرعت کم تزریق شود و در صورت مشاهده فشار غیرطبیعی، عملیات متوقف شود. فشار زیاد میتواند به آببندیها آسیب زده و باعث ورود آلودگی شود.
نکات کلیدی
اگر روانکاری به درستی انجام شود، مجموعه چرخ باید عمر طراحیشده خود را کامل کند یا حتی از آن فراتر رود. کلیدهای اصلی عبارتند از:
-
حفظ سطح صحیح روغن
-
گریسکاری با دورهبندی مناسب
-
استفاده از روانکارهای مطابق استاندارد
-
بازرسی منظم مجموعه برای نشتی
نشتیها نهتنها موجب از دست رفتن روانکار میشود، بلکه میتواند روانکار را به سمت ترمزها هدایت و باعث خرابی یا حتی آتشسوزی شود. در بدترین حالت، چرخ ممکن است جدا شود و خطرات جدی ایجاد کند.
بنابراین، نگهداری صحیح مجموعههای چرخ برای کارایی خودرو و ایمنی عمومی ضروری است. این عملیات پیچیده نیست و معمولاً در سرویسهای معمولی خودرو قابل انجام است. اگر خودرو را به تعمیرگاه میبرید، مطمئن شوید که اصول گفتهشده رعایت میشود تا خودرو برای سفر بعدی آماده باشد.
اطلاعات این مقاله برگرفته از این منبع میباشد.
