نحوه اجرای موفق اصول 5S

هنگام آغاز فرآیند پیاده‌سازی 5S، به پنج اقدام کلیدی زیر توجه کنید:

اجرای 5S

• انتخاب تیم: در انتخاب تیم مسئول پیاده‌سازی اصول 5S، اطمینان حاصل کنید که اعضا قابل اعتماد، درگیر و متعهد باشند. از آنجا که هدف نهایی 5S پایداری و استمرار است، حضور افراد در نقش‌های رهبری که به طور کامل به این فرآیند متعهد باشند اهمیت دارد تا سایر کارکنان نیز از آن پیروی کنند. بهتر است کار را از یک بخش ساده در سازمان شروع کنید تا اشکالات احتمالی مشخص شده و سپس به سراغ بخش‌های پیچیده‌تر بروید.

• اندازه‌گیری: اندازه‌گیری، ممیزی و اقدام سه رکن اساسی در 5S هستند که باید به‌طور مستمر و تکراری انجام شوند.

• آموزش: برگزاری یک کارگاه یا دوره آموزشی دو روزه راهی مؤثر برای اطمینان از هماهنگی همه افراد و انتقال صحیح مفاهیم است. حضور مدیران و سرپرستان در جلسات آموزشی نشان‌دهنده تعهد کل سازمان به پیاده‌سازی 5S خواهد بود.

• آزمون: این بخش شامل آزمون‌های طولانی و کتبی نیست. کافی است بررسی کنید که کارکنان می‌توانند یک ابزار، مدرک یا فرد را در کمتر از ۳۰ ثانیه بیابند. این معیار نشان می‌دهد که فرآیندها به‌درستی عمل می‌کنند یا خیر.

• خلاقیت: پذیرای ایده‌های نوآورانه از همه کارکنان باشید. بسیاری از این ایده‌ها بدون هزینه قابل اجرا هستند اما می‌توانند صرفه‌جویی‌های قابل توجهی برای سازمان به همراه داشته باشند.

مزایای اجرای سیستم 5S

پیاده‌سازی اصول 5S نقطه آغاز مناسبی برای حرکت به سمت تولید ناب (Lean) است. هر اصل این سیستم می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تأثیر مثبت بر عملکرد مالی سازمان بگذارد. علاوه بر مزایایی مانند حذف اقلام غیرضروری، پاکیزه‌سازی و سازماندهی محیط کار و ایجاد رویه‌های پایدار، سیستم 5S مزایای زیر را نیز به همراه دارد:

• افزایش بهره‌وری: کاهش ضایعات باعث افزایش کارایی و بهره‌وری می‌شود. برچسب‌گذاری، سازماندهی محیط کار و حذف به‌هم‌ریختگی موجب صرف زمان کمتر برای یافتن ابزار و مواد و در نتیجه تمرکز بیشتر بر فعالیت‌های ارزش‌آفرین خواهد شد. جانمایی ارگونومیک تجهیزات و ماشین‌آلات خستگی را کاهش داده و دسترسی آسان‌تر فراهم می‌کند. همچنین استانداردسازی فرآیندها منجر به شناسایی و اجرای روش‌های کارآمد جدید و حذف روش‌های ناکارآمد می‌شود.

• کاهش توقفات: رویه‌های پایدار پاکیزگی، تجهیزات و ماشین‌آلات را در شرایط نزدیک به نو نگه می‌دارند. تمیز بودن ماشین‌آلات امکان شناسایی سریع عیوب، خرابی‌ها یا مشکلاتی مانند نشتی را فراهم می‌سازد. کشف زودهنگام این مشکلات، امکان نگهداری پیشگیرانه را قبل از تبدیل‌شدن به خرابی‌های جدی فراهم می‌کند. به‌عنوان مثال، مشاهده سریع نشتی روغن در یک دستگاه به تیم تعمیرات اجازه می‌دهد علت آن را رفع کنند پیش از آنکه سطح روغن به حد بحرانی برسد و توقف تولید ایجاد کند.

• بهبود ایمنی: تقریباً تمامی اصول 5S به‌طور مستقیم به ارتقای ایمنی محیط کار منجر می‌شوند. پاکیزگی مانع از ایجاد لغزش و سقوط می‌شود. حذف آشفتگی‌ها، خطرات مکانیکی، شیمیایی یا الکتریکی پنهان را آشکار می‌کند. دسترسی سریع و آسان به ابزار و تجهیزات، جابجایی کارکنان را کاهش داده و احتمال آسیب را کم می‌کند. استانداردسازی رویه‌های جدید ایمنی، عادات قدیمی و خطرناک را حذف می‌کند.

• ارتقای روحیه کارکنان: کارکنان تمایل دارند ارزشمند دیده شوند. وقتی ببینند سازمان به محیط کاری آن‌ها اهمیت داده و نظرشان را ارزشمند می‌داند، انگیزه بیشتری برای کار پیدا می‌کنند. محیط‌های تمیز، منظم و کارآمد همراه با استانداردهای کیفی، حس غرور و تعلق بیشتری ایجاد می‌کنند. افزایش ایمنی نیز تعداد حوادث کاری را کاهش داده و موجب رضایت شغلی، کاهش جابجایی پرسنل و افزایش انگیزه کارکنان می‌شود.

ارتباط سیستم 5S با تولید ناب (Lean Manufacturing)

سیستم 5S ارتباط تنگاتنگی با اصول تولید ناب دارد زیرا هر دو اهداف مشترکی همچون حذف اتلاف، بهبود کیفیت و افزایش سودآوری را دنبال می‌کنند. اصول 5S معمولاً همراه با سایر ابزارهای تولید ناب مانند نگهداری بهره‌ور فراگیر (TPM)، کانبان و کایزن به‌کار می‌روند. در واقع 5S اغلب به‌عنوان زیربنای کایزن استفاده می‌شود.

نمونه اجرای عملی 5S در یک کارگاه فلزکاری:

• روز اول: تمام تجهیزات و ابزار (به‌جز ماشین‌آلات سنگین نصب‌شده روی زمین) از سالن خارج می‌شوند. وسایل به یک انبار موقت منتقل شده، تمیز، تعمیر یا جایگزین می‌شوند. ابزار غیرضروری به محل مناسب خود انتقال می‌یابد.

• روز دوم: دیوارها رنگ‌آمیزی و کف سالن جارو، شسته و از گریس و روغن پاک می‌شود. سپس یک لایه پوشش براق محافظ روی کف اعمال می‌گردد.

• روز سوم: تیم کاری، بهترین جانمایی ابزار و تجهیزات را برای کاهش حرکت‌ها طراحی می‌کند. نوارهای رنگی برای مشخص‌کردن نواحی تولید و نواحی کار در جریان استفاده می‌شوند. ابزار و تجهیزات در محفظه‌های برچسب‌دار در مکان‌های مناسب قرار می‌گیرند. تابلوهای سایه (Shadow Boards) برای هر ابزار طراحی شده تا جایگاه مشخص داشته باشد و همیشه به‌موقع در دسترس باشد.

بازطراحی کارگاه فلزکاری باعث می‌شود اپراتورها چندین مرحله را در یک فرآیند تکمیل کنند. به‌عنوان نمونه، ترکیب عملیات جوشکاری و سنگ‌زنی موجب کاهش حرکت و همچنین بهبود کیفیت می‌شود. در این شرایط، اگر حین سنگ‌زنی نقصی در جوشکاری مشاهده شود، همان لحظه قابل اصلاح خواهد بود.

نتیجه‌گیری

پیاده‌سازی 5S فراتر از پاکیزگی محیط کار است و به‌عنوان پایه‌ای برای بهبود مستمر، افزایش بهره‌وری، ایمنی و رضایت کارکنان عمل می‌کند. سازمان‌هایی که 5S را به‌طور پایدار اجرا می‌کنند، ضمن کاهش هزینه‌ها و اتلاف‌ها، به مزیت رقابتی بلندمدت دست می‌یابند.

اطلاعات این مقاله برگرفته از این منبع می‌باشد.