تعویض روغن یکی از مهم‌ترین اقدامات نگهداری و تعمیرات در صنایع مختلف است. روانکارها در طول زمان، تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله تنش برشی، تخریب حرارتی، آلودگی با آب، کاتالیزورهای فلزی، مواد شیمیایی و سیالات دیگر قرار می‌گیرند. این عوامل خارجی می‌توانند منجر به اکسیداسیون، پلیمریزاسیون، هیدرولیز و تبخیر سیال شوند. در نتیجه، ویژگی‌های سیال تغییر کرده و ممکن است ویسکوزیته آن کاهش یا افزایش یابد و یا لجن در مخزن ایجاد شود.
روغن‌های روانکار از روغن پایه و بسته‌های افزودنی تشکیل شده‌اند. نقش این افزودنی‌ها مقابله با عوامل خارجی، جلوگیری از تأثیرات آن‌ها و ارائه یک چرخه عمر مناسب برای روغن، صرف‌نظر از شرایط محیطی است.
توصیه های سازندگان تجهیزات
سازندگان تجهیزات به دلیل عدم آگاهی از شرایط کاری واقعی و محیطی که سیستم‌هایشان در آن کار می‌کنند، توصیه‌های تعویض روغن را بر اساس شرایط ایده‌آل و 40 ساعت (یک هفته کاری) در نظر می‌گیرند. پیروی از این توصیه‌ها ممکن است منجر به تعویض زودهنگام یا دیرهنگام روغن در شرایط خاص شود. بنابراین، تنها راه برای تنظیم یک برنامه زمان‌بندی مناسب، آزمایش و آنالیز منظم روانکار است.
برای بررسی ضرورت تعویض روغن، دو شاخص اولیه آزمایش اندازه‌گیری می‌شود و با روغن نو مقایسه می‌گردد:
- تغییرات زیاد در ویسکوزیته روغن
- افزایش عدد اسیدی
تست ویسکوزیته:
ویسکوزیته سینماتیک، مقاومت روغن در برابر جریان و برش ناشی از نیروی گرانش است که با واحد سانتی استوک (cSt) گزارش می‌شود و معمولاً برای اندازه‌گیری ویسکوزیته روغن نو استفاده می‌گردد. با تغییر ویسکوزیته روغن در طول زمان، وزن مخصوص آن نیز تغییر می‌کند و می‌تواند منجر به خطای تست ویسکوزیته مبتنی بر گرانش شود.
ویسکوزیته مطلق از ضرب ویسکوزیته سینماتیک در وزن مخصوص تعیین می‌شود و اندازه‌گیری دقیق‌تری ارائه می‌دهد. واحد ویسکوزیته مطلق سانتی پوآز (cPs) است و اکثر آزمایشگاه‌ها ترجیح می‌دهند این نوع ویسکوزیته را گزارش کنند.
معمولاً آزمایشگاه‌ها ±10 درصد درجه ISO را محدوده بحرانی و ±5 درصد درجه ISO را محدوده احتیاطی برای ویسکوزیته روغن‌های صنعتی در نظر می‌گیرند. در محیط‌های سخت‌تر، ±8 درصد درجه ISO محدوده بحرانی و ±4 درصد محدوده احتیاطی است. برای روغن‌های دارای بهبود دهنده ویسکوزیته، حد پایین معمولاً دو برابر در نظر گرفته می‌شود.
تست اسیدیته:
عدد اسیدی (AN) غلظت اسید در روغن را اندازه‌گیری می‌کند، نه قدرت اسید، و به شدت تحت تأثیر وجود آب در روغن قرار دارد. بیشتر روغن‌های نو عدد اسیدی کمتر از 0.2 دارند. تعیین محدوده برای اسیدیته روغن به آسانی ویسکوزیته نیست و محدوده احتیاطی و بحرانی با توجه به نوع بسته بندی افزودنی استفاده شده در روغن تعیین می‌شود.
اکثر روغن‌های معدنی استاندارد اگر عدد اسیدی بالاتر از 0.4 داشته باشند، خورنده در نظر گرفته می‌شوند. در حالی که روغن‌های حاوی افزودنی ضدسایش یا روغن‌های حاوی افزودنی R&O (ضد زنگ زدگی و آنتی اکسیدان) با عدد اسیدی کمتر از 0.3 بحرانی در نظر گرفته می‌شوند.
نتیجه گیری:
تعیین زمان دقیق تعویض روغن‌های روانکار نیازمند تحلیل و بررسی دقیق وضعیت روغن است، نه صرفاً پیروی از توصیه‌های عمومی سازندگان تجهیزات. عواملی مانند شرایط کاری، آلودگی‌ها و تغییرات شیمیایی می‌توانند به سرعت کیفیت روغن را کاهش دهند. بنابراین، انجام آزمایش‌های منظم و مقایسه نتایج با روغن نو، به ویژه اندازه‌گیری ویسکوزیته و عدد اسیدی، ضروری است. با این رویکرد، می‌توان از تعویض زودهنگام و هزینه‌بر روغن‌های سالم جلوگیری کرد و از سوی دیگر، از آسیب دیدن تجهیزات در اثر استفاده از روغن‌های فاسد پیشگیری نمود.
اطلاعات این مقاله برگرفته از این منبع می‌باشد.
