آلودگی، دشمن اصلی دستگاه‌های صنعتی است و اگر قرار است یک ماشین بیشتر از دوره گارانتی خود به کار ادامه دهد، طراح آن باید تمام شرایط عملیاتی را که در محیط واقعی با آن مواجه خواهد شد، پیش‌بینی و در نظر بگیرد. به عنوان مثال، برای کاهش اثرات شرایط سخت و نیمه‌سخت، طراحی باید به گونه‌ای تنظیم شود که سطوح بیرینگ را در چنین محیط‌هایی از آلودگی توسط آب، گرما و ذرات ریز (گرد و غبار، خاک و ذرات باقی‌مانده از فرآیند تولید) محافظت کند. کارخانه‌ها و صنایعی که از روانکارها برای دستگاه‌های خود استفاده می‌کنند باید به این موضوع خیلی توجه کنند و آن را جدی بگیرند.
در صورتی که ماشین‌آلاتی به فیلترها، توری‌ها یا هواکش‌های قابل تعویض مجهز باشند (همانند سیستم‌های روغن، هیدرولیک یا هوا)، سازنده اصلی تجهیزات انتظار دارد که کاربران نسبت به کنترل آلاینده‌های موجود در هوا و مایعات اقدام نمایند. این فیلترها به منظور جلوگیری از ورود آلودگی و حفاظت از قطعات حساس دستگاه طراحی شده‌اند. برای دستیابی به حداکثر کارایی و اطمینان از عملکرد مداوم ماشین‌آلات، ضروری است که پس از آغاز به کار، علاوه بر استفاده از فیلترها، اقدامات پیشگیرانه جهت جلوگیری از ورود آلودگی از طریق روش‌های صحیح نگهداری نیز به عمل آید.
کنترل آلودگی:
به منظور حفاظت از سطوح بیرینگ در برابر آسیب‌های ناشی از تماس، ضروری است که از روانکاری عاری از هرگونه آلودگی استفاده شود. فیلترهای تعبیه شده در سیستم روانکاری با جداسازی ذرات و رطوبت، از ورود آلاینده‌ها به نواحی روانکاری شده جلوگیری می‌کنند.
این فیلترها با بهره‌گیری از مواد جاذب سطحی غیرفعال، ذرات معلق (اعم از ذرات جامد و رطوبت) را در حین عبور روانکار به دام می‌اندازند و از ورود آن‌ها به سیستم جلوگیری می‌کنند.
سته به شرایط کاری، اندازه ذرات آلاینده مورد انتظار و نرخ جریان سیال، ساختار مدیای فیلتر می‌تواند از توری‌های ساده سیمی تا گزینه‌های پیشرفته‌تری مانند پشم سیمی، کاغذ چین‌خورده، سلولز، فلز متخلخل، الیاف شیشه‌ای، خاک دیاتومه و نمد متغیر باشد.
به دلیل غلظت گریس و فشارهای انتقال در خطوط، در این سامانه‌ها از فیلترهای ساخته‌شده با سیم‌های گوه‌ای مارپیچ ضخیم یا توری سیمی استفاده می‌شود تا ذرات جامد درشت که ممکن است از طریق نازل‌های آلوده تفنگ گریس وارد خطوط شوند، جذب و مهار گردند.
گیربکس‌ها و مخازن بسته و آب‌بندی‌شده به منظور هم‌فشارسازی و کنترل آلودگی‌های جامد و رطوبتی نیازمند تجهیز به دریچه‌های تنفسی (Breather) از جنس سیلیکاژل هستند که امکان تهویه مخزن را فراهم کرده و هم‌زمان از ورود ذرات معلق هوابرد بزرگ‌تر از ۳ میکرون به داخل مخزن جلوگیری می‌کند.. دریچه‌های تنفسی قدیمی که از پشم سیمی ساخته می‌شدند تنها توانایی محافظت در برابر ذرات جامد بزرگ‌تر از ۴۰ میکرون را داشتند. همچنین این دریچه‌ها قابلیت جذب و نگهداری رطوبت موجود در داخل مخزن را داشته و در عین حال مانع از ورود رطوبت بیرونی به محفظه مخزن یا گیربکس می‌شود.
در محیط‌های با سطح آلودگی بالا به ویژه در کارخانجات تولیدی که ذرات معلق قابل توجهی در هوا وجود دارد، اتخاذ تدابیر حفاظتی مضاعف ضروری است. این اقدامات می‌تواند شامل موارد ذیل باشد:
- نصب پوشش‌های محافظ فیزیکی بر روی بیرینگ‌ها به منظور جلوگیری از تماس مستقیم با آلاینده‌ها.
- ایجاد فضاهای کاری با فشار مثبت یا منفی همراه با سیستم‌های تهویه مجهز به فیلترهای HEPA جهت تصفیه موثر هوا.
- به کارگیری سیستم‌های پرکن با قفل مثبت که نیاز به درپوش یا درگاه تخلیه را مرتفع می‌سازند، به منظور کاهش احتمال ورود آلودگی.
- استفاده از مخازن انبساط با طراحی حلقه بسته که نیاز به هواکش را از بین می‌برند، به منظور جلوگیری از تبادل هوا با محیط آلوده.
جلوگیری از آلودگی:
پس از استقرار و راه‌اندازی دستگاه در محیط عملیاتی، همکاری و تعامل موثر بین پرسنل نگهداری و اپراتورها در راستای حفظ حداکثری پاکیزگی محیط کار، امری ضروری تلقی می‌گردد.
علی‌رغم آنکه پیشگیری از آلودگی، راهبردی بنیادین در جهت کاهش و حذف خرابی‌های زودرس بیرینگ‌ها محسوب می‌شود، متاسفانه در بسیاری از برنامه‌های روانکاری، این مهم مورد غفلت واقع می‌شود.
اجرای یک برنامه جامع پیشگیری از آلودگی، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان نبوده و به سهولت در برنامه‌های نگهداری پیشگیرانه (PM) و نگهداری پیش‌بینی (PdM) قابل ادغام است. این برنامه، مستلزم همکاری و تعامل سازنده بین اپراتورها و پرسنل نگهداری بوده و بر مبنای اصول منطقی استوار است. هدف از این برنامه، ممانعت از تماس آلاینده‌ها با دستگاه و سیستم‌های حفاظتی بیرینگ‌ها است.
اصول بنیادین هرگونه ابتکار عمل در زمینه پیشگیری از آلودگی، در پنج نکته ذیل خلاصه می‌گردد:
حفظ نظم و نظافت محیط کار و تجهیزات: رعایت اصول نظافت و نظم در محیط کار و نگهداری تجهیزات، به ویژه در محل نگهداری روانکارها و تجهیزات انتقال، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این امر که وظیفه‌ای مشترک بین اپراتورها و پرسنل نگهداری محسوب می‌شود، از تجمع آلودگی‌ها بر روی سطوح ماشین‌آلات جلوگیری می‌کند. اجرای برنامه‌هایی نظیر 5S، می‌تواند در تسهیل این امر مؤثر واقع شود.
آموزش تخصصی در زمینه روانکاری: آگاهی از پیامدهای ناشی از عدم کنترل آلودگی، امری ضروری است. استفاده از فرآیندها و روش‌های مدون، ثبات و یکنواختی در اقدامات پیشگیرانه را تضمین می‌نماید.
مهندسی سیستم‌های ذخیره‌سازی و انتقال روانکارها: استفاده از تجهیزات ذخیره‌سازی و انتقال اختصاصی، رنگ‌بندی شده و قابل مهر و موم، از روانکارها در برابر عوامل محیطی و آلودگی‌های متقاطع محافظت می‌کند. به کارگیری سیستم‌های خودکار، تعداد نقاط تعویض و تزریق روان کننده را به حداقل می‌رساند.
تعویض روغن بر اساس وضعیت: تعویض مکرر و بی‌مورد روغن و فیلترها، می‌تواند خطر مواجهه با آلاینده‌ها را افزایش دهد؛ در مقابل، تعویض دیرهنگام آن‌ها، منجر به فرسودگی فیلترها و تخریب کیفیت روانکار می‌گردد. بررسی وضعیت روغن، به اپراتورها و پرسنل نگهداری کمک می‌کند تا با شرایط عملکرد ماشین‌آلات آشنایی بیشتری پیدا کنند.
تأیید کیفیت و تمیزی روانکارها: قبل از استفاده از روانکارهای جدید، ضروری است که کیفیت و تمیزی آن‌ها، و همچنین فرمولاسیون افزودنی‌های آن‌ها، مورد آزمایش قرار گیرد. این امر، اطمینان حاصل می‌کند که محصولات مطابق با استانداردهای تمیزی مورد نظر، تحویل داده شده‌اند.
ماهیت هر واحد تولیدی و صنعتی، مستلزم طراحی و اجرای استراتژی‌های اختصاصی در زمینه کنترل و پیشگیری از آلودگی است. با این حال، به طور کلی، اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه در برابر آلودگی، به عنوان ساده‌ترین، مقرون به صرفه‌ترین و کارآمدترین راهکار در جهت ارتقای قابلیت اطمینان و عملکرد بهینه ماشین‌آلات و تجهیزات شناخته می‌شود. همان‌گونه که پیش‌تر نیز تاکید شده است، اکنون زمان مناسبی برای بازنگری و به‌روزرسانی برنامه‌های پیشگیری از آلودگی در واحدهای صنعتی و تولیدی است. لذا، تعلل در این امر، می‌تواند پیامدهای ناگواری را به دنبال داشته باشد.
نتیجه گیری:
آلودگی‌های پنهان، از جمله ذرات ریز، رطوبت و سایر مواد خارجی، دشمن اصلی ماشین‌آلات صنعتی هستند و می‌توانند منجر به خرابی‌های زودرس و توقف تولید شوند. برای مقابله با این مشکل، طراحان ماشین‌آلات باید شرایط عملیاتی واقعی را پیش‌بینی کرده و سیستم‌های محافظتی مناسب، مانند فیلترها و هواکش‌ها، را تعبیه کنند. همچنین، کاربران باید با رعایت اصول نگهداری پیشگیرانه، از جمله نظافت منظم، آموزش پرسنل، ذخیره‌سازی صحیح روانکارها و تعویض روغن بر اساس وضعیت، از ورود آلاینده‌ها به سیستم جلوگیری کنند.
در محیط‌های با آلودگی بالا، استفاده از پوشش‌های محافظ، سیستم‌های تهویه HEPA و مخازن انبساط بسته ضروری است. در نهایت، همکاری بین پرسنل نگهداری و اپراتورها، و همچنین اجرای برنامه‌های جامع پیشگیری از آلودگی، نقش حیاتی در افزایش طول عمر ماشین‌آلات و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری ایفا می‌کند.
اطلاعات این مقاله برگرفته از این منبع می‌باشد.
