صدها نوع افزودنی شیمیایی و مکمل‌های بهبوددهنده روانکار در بازار موجود است. در برخی کاربردها یا صنایع خاص، این افزودنی‌ها ممکن است نقشی در بهبود فرآیند روانکاری ایفا کنند.
با این حال، برخی تولیدکنندگان مکمل‌های روانکاری، ادعاهایی درباره محصولات خود مطرح می‌کنند که اغراق‌آمیز، اثبات‌نشده یا فاقد شفافیت درباره عوارض جانبی منفی احتمالی هستند.
بنابراین، در انتخاب و استفاده از این محصولات باید نهایت دقت را به‌کار برد و بهتر آن است که اصلاً از آن‌ها استفاده نشود. اگر به روغن باکیفیت‌تری نیاز دارید، از ابتدا روغن بهتر خریداری کنید و کار شیمی و فرمولاسیون روانکار را به متخصصان آن بسپارید.
در بسیاری از موارد، استفاده از افزودنی‌های پس از تولید باعث باطل شدن گارانتی روغن یا تجهیزات می‌شود، زیرا فرمول نهایی هرگز تحت آزمون و تأیید قرار نگرفته است. در نتیجه، باید با احتیاط اقدام کرد.
چگونه مواد افزودنی روغن از بین می‌روند؟
درک این نکته بسیار مهم است که بیشتر افزودنی‌های روانکار در اثر فرآیندهای زیر مصرف شده و تخلیه می‌شوند:
-
تجزیه (Decomposition) یا شکست ساختاری،
-
جذب سطحی (Adsorption) بر روی سطوح فلزی، ذرات آلاینده و قطرات آب،
-
جداشدگی (Separation) ناشی از ته‌نشینی یا فرآیند فیلتراسیون.
سازوکارهای جذب سطحی و جداشدگی شامل انتقال جرم و جابجایی فیزیکی افزودنی‌ها هستند.
برای بسیاری از افزودنی‌ها، هرچه روغن مدت‌زمان بیشتری در سرویس باقی بماند، اثربخشی بستهٔ افزودنی باقیمانده در محافظت از تجهیزات کاهش بیشتری پیدا می‌کند.
وقتی بستهٔ افزودنی ضعیف می‌شود:
-
ویسکوزیته افزایش می‌یابد،
-
تشکیل لجن (Sludge) آغاز می‌شود،
-
اسیدهای خورنده شروع به حمله به یاتاقان‌ها و سطوح فلزی می‌کنند،
-
و/یا میزان سایش افزایش پیدا می‌کند.
اگر از روغن‌های کم‌کیفیت استفاده شود، زمان آغاز این مشکلات به‌مراتب زودتر فرا می‌رسد.
به همین دلایل، همواره باید از روانکارهای باکیفیت بالا که مطابق با استانداردها و مشخصات معتبر صنعت (مانند API) هستند، استفاده شود.
با توجه به اطلاعات ذکرشده، کاملاً مشخص است که میزان قابل‌توجهی از واکنش‌ها و تعاملات شیمیایی در اغلب روغن‌هایی که برای روانکاری تجهیزات به‌کار می‌روند، رخ می‌دهد. این روانکارها ترکیبات پیچیده‌ای از مواد شیمیایی هستند که در حالت تعادل فرمولاسیونی با یکدیگر قرار دارند و باید با دقت و احترام به ماهیت شیمیایی آن‌ها با آن‌ها برخورد شود.
به همین دلایل باید از اختلاط روغن‌های مختلف و اضافه کردن افزودنی‌های روانکاری تا حد امکان اجتناب شود.
هنگام بررسی استفاده از افزودنی‌های پس از تولید برای رفع یک مشکل، به اصول زیر توجه کنید:
قانون شماره ۱
یک روانکار با کیفیت پایین را نمی‌توان تنها با افزودن یک افزودنی، به محصولی ممتاز تبدیل کرد. خرید یک روغن نهایی بی‌کیفیت و تلاش برای جبران ضعف آن با یک افزودنی خاص، منطقی و فنی نیست.
قانون شماره ۲
برخی آزمون‌های آزمایشگاهی قابل فریب هستند. بعضی از افزودنی‌ها می‌توانند نتایج مثبت یا قبولی در یک تست خاص ایجاد کنند. معمولاً برای ارزیابی واقعی عملکرد یک افزودنی، مجموعه‌ای از آزمون‌های اکسیداسیون و سایش اجرا می‌شود و سپس آزمایش‌های میدانی واقعی صورت می‌گیرد.
قانون شماره ۳
روغن پایه تنها می‌تواند مقدار مشخصی از افزودنی را در خود حل کرده و حمل کند. بنابراین، افزودن یک مکمل به روغنی که حلالیت پایینی دارد یا در حال حاضر با افزودنی‌ها اشباع شده است، ممکن است باعث شود افزودنی در کف کارتر یا مخزن ته‌نشین شود و هرگز عملکرد ادعایی یا مورد انتظار را ارائه نکند.
اقدامات ضروری پیش از استفاده از افزودنی‌های پس از تولید
اگر تصمیم دارید از یک افزودنی پس از تولید استفاده کنید، پیش از افزودن هرگونه مکمل یا بهبوددهنده شرایط روغن به یک سیستم روانکاری، اقدامات زیر را انجام دهید:
-
تشخیص دهید که آیا واقعاً مشکل روانکاری وجود دارد یا خیر.
برای مثال، بسیاری از مشکلات آلودگی روغن ناشی از نگهداری ضعیف یا فیلتراسیون ناکافی است، نه کیفیت پایین روغن یا ضعف روانکاری. -
انتخاب صحیح افزودنی یا مکمل روغن.
این موضوع نیازمند تحقیق درباره ماهیت، ترکیب و سازگاری محصول مورد نظر با روغن پایه و افزودنی‌های موجود است. -
درخواست داده‌های میدانی واقعی و مستند.
بر ارائه نتایج آزمون‌های معتبر که ادعاهای سازنده را تأیید می‌کند، اصرار داشته باشید. -
مشاوره با یک آزمایشگاه معتبر و مستقل آنالیز روغن.
حداقل دو بار آنالیز روغن موجود را پیش از افزودن مکمل انجام دهید تا یک نقطه مرجع ایجاد شود. -
ادامه پایش روغن پس از افزودن مکمل.
نمونه‌برداری و آنالیز منظم روغن تنها روش قابل اعتماد برای ارزیابی اثربخشی واقعی افزودنی است.
نکته پایانی
اگرچه بحث‌های زیادی درباره اثربخشی مکمل و افزودنی‌های تکمیلی وجود دارد، اما واقعیت این است که برخی از آن‌ها گاهی می‌توانند در کاربردهای خاص، نظیر ریل‌های راهنمای ماشین ابزار (Machine Tool Ways)، گیربکس‌های تحت فشار شدید و برخی سیستم‌های هیدرولیک پرفشار، منجر به کاهش یا حذف اصطکاک شوند.
اطلاعات این مقاله برگرفته از این منبع می‌باشد.
