بسیاری از شرکت‌ها به‌دنبال راه‌هایی برای بهینه‌سازی نگهداری تعمیرات و افزایش قابلیت اطمینان تجهیزات هستند تا هم‌زمان هزینه‌ها کاهش و قابلیت اطمینان ارتقاء یابد. در اغلب موارد، این فرآیند نیازمند سرمایه‌گذاری است.
جان دی (John Day)، مدیر مهندسی و نگهداری تعمیرات بازنشستهٔ شرکت Alcoa Mt. Holly و مبتکر مدل «نگهداری تعمیرات در سطح جهانی» (World Class Maintenance) است که سازمان‌های متعددی در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار داده است. او بر این باور بود که نگهداری تعمیرات نیازمند سرمایه‌گذاری است و بدون آن نمی‌توان به نتایج مورد انتظار دست یافت.
رویکردهای نگهداری تعمیرات
از منظر بنیادی دو رویکرد اصلی در نگهداری تعمیرات وجود دارد: واکنشی (Reactive) و پیش‌بینانه/پیشگیرانه (Proactive). اگرچه ترکیب‌های مختلفی از این رویکردها ممکن است به‌کار رود، در اینجا روی فرم‌های پایه‌ای آنها تمرکز می‌کنیم.
سیستم واکنشی
سیستم واکنشی (Reactive System) در پاسخ به درخواست کار یا نیاز شناسایی‌شده — معمولاً در جریان تولید — عمل می‌کند و اثربخشی آن وابسته به اقدامات سریع واکنشی است. اهداف این رویکرد عبارت‌اند از:
-
کاهش زمان پاسخ به حداقل؛
-
رساندن زمان توقف تجهیزات به سطح قابل‌قبول.
اگرچه بسیاری از بهره‌برداران امروزه از این رویکرد استفاده می‌کنند و اجزایی از نگهداری تعمیرات پیشگیرانه و پیش‌بینانه را نیز در آن می‌گنجانند، اما در اغلب موارد نتایج فراتر از انتظار نیست.
رویکرد پیش‌بینانه / پیشگیرانه
رویکرد پیش‌بینانه (Proactive) عمدتاً بر پایهٔ ارزیابی مستمر تجهیزات و روش‌های پیش‌بینی عمل می‌کند. بخش اعظم فعالیت‌های اصلاحی، پیشگیرانه و تغییراتی که انجام می‌شود، در داخل سازمان و در نتیجهٔ شناسایی‌های ناشی از نگهداری تعمیرات پیشگیرانه (PM) و نگهداری تعمیرات پیش‌بینانه (PdM) تولید می‌شود.
اهداف این روش عبارت‌اند از:
-
تضمین عملکرد پیوستهٔ تجهیزات مطابق مشخصات از پیش تعیین‌شده؛
-
حفظ ظرفیت تولیدی؛
-
مدیریت قابلیت اطمینان تجهیزات و هزینه‌ها؛
-
ایجاد فرایند بهبود مستمر.
فلسفهٔ مدیریت نگهداری تعمیرات
مفهوم مدیریت نگهداری تعمیرات بر این اصل استوار است که نگهداری باید برنامه‌ریزی‌شده، زمان‌بندی‌شده و به‌صورت کنترل‌شده اجرا شود تا از عملکرد کارآمد و پیوستهٔ واحدهای تولیدی پشتیبانی کند.
علاوه بر این، نگهداری تعمیرات باید به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری و نه صرفاً یک هزینه دیده شود. درست همان‌طور که از سرمایه‌گذاری انتظار بازدهی مثبت می‌رود، از فعالیت‌های نگهداری تعمیرات نیز انتظار می‌رود سودآوری عملیات را افزایش دهند.
فلسفهٔ مدیریت نگهداری تعمیرات به همان اندازهٔ فلسفهٔ دیگر عملیات کسب‌وکار اهمیت دارد. در بسیاری از صنایع، نگهداری تعمیرات نهایتاً یک عملکرد تحت‌نظارتی است و کنترل هزینه‌ها در آن محدود است؛ در حالی که برای دستیابی به نتایج قابل‌اعتنا و تأثیر مثبت بر سودآوری، نگهداری تعمیرات باید یک عملکرد مدیریت‌شده باشد که بهترین روش‌ها و سیستم‌های موجود را به‌کار گیرد.
تدوین فلسفه‌ای که از مفهوم «نگهداری تعمیرات برنامه‌ریزی‌شده و زمان‌بندی‌شده» حمایت کند، برای موفقیت حیاتی است. بسیاری از کاستی‌ها یا شکست‌های مدیریت نگهداری تعمیرات ناشی از رویه‌ها، سیستم‌ها یا برنامه‌های ناکارآمد و فاقد پشتوانهٔ فلسفی بوده‌اند.
هدف برنامه‌ریزی و زمان‌بندی، افزایش زمان مفید کاری (Wrench Time) و کاهش خطای انسانی است که به‌تبع آن خرابی‌های تجهیزات کاهش، هزینه‌ها پایین‌تر و قابلیت اطمینان فرایند افزایش می‌یابد.
هفت گام برای بهینه‌سازی نگهداری تعمیرات
گام ۱ — آموزش و هم‌راستاسازی تیم در نگهداری تعمیرات پیش‌بینانه
ذی‌نفعان کلیدی باید در مفهوم و روش‌های نگهداری تعمیرات پیش‌بینانه و پیشگیرانه آموزش ببینند تا همگی زبان و انتظارات یکسانی داشته باشند. موضوعات کلیدی شامل:
-
بهترین روش‌ها در نگهداری و مدیریت قابلیت اطمینان؛
-
بهترین روش‌های فنی برای تکنسین‌های نگهداری؛
-
بهترین روش‌های برنامه‌ریزی و زمان‌بندی نگهداری (و تأثیر آنها بر زمان مفید، خطای انسانی و هزینه‌ها)؛
-
مدیریت قطعات و مواد یدکی و تهیه/بسته‌بندی قطعات (Kitting)؛
-
تحلیل علت ریشه‌ای (Root Cause Analysis)؛
-
نگهداری پیشگیرانه (PM) و نگهداری پیش‌بینانه (PdM)؛
-
برآورد هزینه‌های نگهداری به‌تفکیک دارایی‌ها؛
-
هم‌راستایی تعاریف کلیدی (نگهداری، PM، Kitting، PM Compliance، کار برنامه‌ریزی‌شده، زمان‌بندی، دوباره‌کاری، رخداد عدم‌موجودی).
گام ۲ — ارزیابی وضعیت فعلی فرایند نگهداری تعمیرات با ذی‌نفعان
عناصر کلیدی ارزیابی عبارت‌اند از:
-
آموزش همهٔ افراد درگیر در فرایند ارزیابی در مورد مفاهیم نگهداری پیش‌بینانه تا همه یک زبان مشترک داشته باشند؛
-
قاعدهٔ عملی روشن: در صورت عدم اطمینان گروه دربارهٔ پاسخ به یک سؤال، پاسخ «خیر» در نظر گرفته شود تا شکاف‌ها به‌خوبی شناسایی شوند.
گام ۳ — تدوین برنامهٔ جامع (Master Plan)
شروع با شناسایی «دستاوردهای سریع» (quick wins) و سپس اجرای برنامه به‌صورت مرحله‌ای با روش خزیدن — راه رفتن — دویدن (Crawl, Walk, Run):
-
خزیدن: تعیین اهداف و برنامه‌ریزی جزئی؛
-
راه رفتن: اعمال تغییرات و تثبیت رویه‌ها؛
-
دویدن: اجرای تغییرات گسترده و ادغام کامل برنامه در عملیات روزمره.
گام ۴ — اندازه‌گیری تأثیر برنامه
تأثیر را می‌توان از طریق تابلوی شاخص‌های نگهداری تعمیرات (Maintenance Scorecard) اندازه‌گیری و پایش کرد. این تابلوها باید در نقاط کلیدی سایت نصب شوند، از جمله:
-
کارگاه نگهداری؛
-
سالن غذاخوری/فضاهای عمومی کارکنان؛
-
بخش‌های تولید.
گام ۵ — تعریف نقش‌ها و مسئولیت‌ها برای همهٔ فرایندها
این کار با:
-
شناسایی ذی‌نفعان کلیدی برای کمک به تعیین و طبقه‌بندی نقش‌ها و مسئولیت‌ها؛
-
تدوین ماتریس RACI با مشارکت ذی‌نفعان، انجام می‌پذیرد:
-
R — Responsible: مسئول اجرا (ممکن است بیش از یک نفر باشد)،
-
A — Accountable: پاسخگو/تصمیم‌گیر نهایی،
-
C — Consulted: مشاور/ارتباط دو‌طرفه،
-
I — Informed: مطلع/ارتباط یک‌طرفه.
-
گام ۶ — برگزاری جلسات هفتگی «جلسات کوتاه آموزشی (Toolbox Talks)»
این جلسات باید:
-
حداکثر ۳۰ دقیقه باشند؛
-
توسط سرپرست نگهداری برگزار شوند؛
-
شامل همهٔ ذی‌نفعان کلیدی باشند.
شیوه‌نامهٔ پیشنهادی برای افزایش اثربخشی:
-
نشر نسخه‌ای از اسناد حمایتی یک هفته پیش از جلسه تا شرکت‌کنندگان فرصت مطالعه داشته باشند و هر نفر سه نکتهٔ آموخته‌شده را مشخص کند؛
-
تعیین یک زمان‌سنج برای جلوگیری از طولانی شدن جلسه؛
-
پس از چند جلسه، از یک تکنسین دعوت شود جلسه‌ای برگزار کند تا مشارکت عملی و حس مالکیت افزایش یابد؛
-
در پایان هر جلسه از هر شرکت‌کننده خواسته شود یک نکتهٔ آموخته‌شده بیان کند.
گام ۷ — ارائه آموزش‌های آماده‌سازی برای اخذ گواهینامه
آموزش‌های آماده‌سازی جهت اخذ مدارک حرفه‌ای در حوزهٔ نگهداری تعمیرات و قابلیت اطمینان را به علاقه‌مندان ارائه کنید. مدارک متداول عبارت‌اند از:
-
CMRP — Certified Maintenance & Reliability Professional
-
CMRT — Certified Maintenance & Reliability Technician
مزایای گواهینامه‌ها:
-
مسیر روشن برای توسعهٔ شغلی و آموزشی؛
-
افزایش اعتماد در اقدامات نگهداری؛
-
ارتقای دیده‌شدن و اعتبار در سازمان؛
-
توسعهٔ مهارت‌ها و دانش قابل‌انتقال؛
-
تسهیل در ارتقای شغلی؛
-
افزایش اثربخشی عملکرد شغلی.
نتیجه‌گیری
بهینه‌سازی فرآیندهای نگهداری و تعمیرات تنها با تغییر رویکرد از واکنشی به پیشگیرانه و برنامه‌ریزی‌شده امکان‌پذیر است. در نظر گرفتن نگهداری به عنوان یک سرمایه‌گذاری راهبردی و نه صرفاً یک هزینه، می‌تواند به افزایش قابلیت اطمینان تجهیزات، کاهش هزینه‌های غیرضروری، بهبود بهره‌وری و ارتقای سودآوری منجر شود. اجرای گام‌های هفت‌گانه بهینه‌سازی نگهداری، همراه با آموزش، همسوسازی تیم‌ها، ایجاد برنامه جامع، پایش عملکرد و توسعه مهارت‌های تخصصی، چارچوبی عملی و اثربخش برای دستیابی به «نگهداری کلاس جهانی» فراهم می‌کند. این مسیر نیازمند تعهد مستمر، فرهنگ‌سازی و بهبود دائمی است تا سازمان‌ها بتوانند در محیط رقابتی امروز، پایداری عملیاتی و مزیت اقتصادی خود را تضمین کنند.
اطلاعات این مقاله برگرفته از این منبع می‌باشد.
