آیا تغییر رنگ روغن هیدرولیک نشانه پایان عمر آن است؟

زمانی که روغن هیدرولیک از رنگ طلایی و شفاف اولیه به قهوه‌ای تیره تغییر پیدا می‌کند، بسیاری تصور می‌کنند باید بلافاصله آن را تعویض کنند. اما آیا این تغییر رنگ نشانه از دست رفتن خاصیت روانکاری و آلودگی شدید است، یا بخشی از فرآیند طبیعی کهنگی به شمار می‌آید که تا زمان تأیید آنالیز روغن می‌توان آن را نادیده گرفت؟

این پرسش‌ها همواره در بحث نگهداری و سرویس سیال هیدرولیک مطرح می‌شوند. اغلب کاربران، روغن هیدرولیک صنعتی را با روغن موتور خودرو مقایسه می‌کنند و با دیدن تغییر رنگ، به تعویض سریع آن اقدام می‌کنند. در حالی‌که باید توجه داشت محیط کاری روغن در سیستم‌های هیدرولیک صنعتی کاملاً متفاوت از موتورهای احتراقی است.

تغییر رنگ روغن هیدرولیک یک هشدار است، نه دلیل قطعی برای تعویض. نخستین اقدام در این شرایط، شناسایی علت تغییر رنگ و انجام آنالیز روغن است.

دلایل اصلی تیره شدن رنگ روغن هیدرولیک

1. تنش حرارتی (Thermal Stress)

2. اکسیداسیون (Oxidation)

هیچ‌یک از این موارد الزاماً به معنای پایان عمر روغن نیستند. تجربه نشان داده است که برخی روغن‌های هیدرولیک با وجود تیره شدن رنگ، هنوز قابلیت استفاده دارند؛ در حالی که نمونه‌هایی با رنگ ظاهری سالم، از نظر خواص شیمیایی قادر به محافظت از سیستم نبوده‌اند. بنابراین تنها تغییر رنگ، معیار مناسبی برای قضاوت نیست.

تغییر رنگ؛ نشانه‌ای از مشکلات احتمالی سیستم

گاهی تیره شدن رنگ روغن هیدرولیک می‌تواند شما را به مشکلات پنهان سیستم هدایت کند، از جمله:

• وجود نقاط داغ (Hot Spot) در بخش‌هایی از مدار

• خرابی شیرها یا اوریفیس‌ها که باعث افت فشار و افزایش حرارت موضعی می‌شود

در یک مورد واقعی، خرابی یک شیر باعث عبور روغن از یک مجرا با افت فشار شدید شد. نتیجه، تولید حرارت موضعی و تغییر رنگ روغن بود. آنالیز نشان داد که عدد اسیدی و ویسکوزیته تغییر نکرده است، بنابراین علت اصلی تغییر رنگ، تخریب حرارتی موضعی بود. بازرسی حرارتی شیر معیوب را آشکار کرد و پس از تعویض آن، رسوبات وارنیش نیز در همان نقطه شناسایی شدند.

اکسیداسیون روغن هیدرولیک

اکسیداسیون به معنای واکنش شیمیایی روغن با اکسیژن است که باعث کاهش پایداری روغن می‌شود. عواملی که این فرآیند را تسریع می‌کنند عبارتند از:

• حرارت بالا

• فشار زیاد

• وجود ذرات فلزی (به‌ویژه مس)

• رطوبت و آلودگی

نتایج اکسیداسیون شامل افزایش ویسکوزیته، افزایش عدد اسیدی، تشکیل لجن و رسوباتی مثل وارنیش و قیر در سیستم است. با این حال، شدت تغییر رنگ همیشه نشان‌دهنده میزان اکسیداسیون نیست. تنها روش قطعی برای بررسی، انجام آنالیز روغن هیدرولیک است.

چگونه عمر روغن هیدرولیک را افزایش دهیم؟

• کنترل دما: افزایش هر 10 درجه سانتی‌گراد، سرعت واکنش‌های شیمیایی از جمله اکسیداسیون را دو برابر می‌کند. حداکثر دمای توصیه‌شده برای بیشتر روغن‌های هیدرولیک پایه معدنی، حدود 60 درجه سانتی‌گراد است. هر 5 درجه افزایش دما، می‌تواند عمر روغن را نصف کند.

• مدیریت فشار سیستم: فشار بالا علاوه بر افزایش ویسکوزیته و اصطکاک، باعث ورود هوای محلول و اکسیژن بیشتر به روغن می‌شود که روند اکسیداسیون را سرعت می‌بخشد.

• کاهش آلاینده‌ها: وجود حتی 1 درصد لجن در روغن هیدرولیک می‌تواند نرخ اکسیداسیون را دو برابر کند. همچنین تماس آب و مس (در اثر نشتی مبدل حرارتی) به شدت این روند را تشدید می‌کند.

بهترین روش برای تصمیم‌گیری درباره تعویض روغن هیدرولیک

اگر متوجه تغییر رنگ روغن هیدرولیک شدید، بلافاصله به فکر تعویض آن نباشید. بهترین راهکار، نمونه‌گیری اصولی و انجام آنالیز روغن است. توصیه می‌شود نمونه‌گیری از خروجی پمپ یا مرکز مخزن در زمان کارکرد سیستم انجام شود.

برای شروع یک برنامه پایش وضعیت روغن، دوره 13 هفته‌ای مناسب است و با توجه به نتایج آنالیز، می‌توان این بازه را تنظیم کرد. نگهداری حداقل یک سال سابقه آنالیز به شما کمک می‌کند روند تغییرات روغن هیدرولیک را بهتر بشناسید و تصمیم‌گیری دقیق‌تری داشته باشید.

نتیجه‌گیری:

تیره شدن رنگ روغن هیدرولیک به تنهایی دلیل بر تعویض آن نیست. آنالیز روغن تنها روش مطمئن برای ارزیابی وضعیت و طول عمر باقیمانده روغن هیدرولیک است.

اطلاعات این مقاله برگرفته از این منبع می‌باشد.