به طور کلی ساختار و ترکیبات اصلی روغن موتورهای بنزینی و دیزلی مشابه است. هر دو نوع روغن از ترکیب روغن‌های پایه و مواد افزودنی خاص برای دستیابی به ویژگی‌های عملکردی مطلوب تولید می‌شوند. با این حال، هنگامی که به عملکرد مورد نیاز هر نوع موتور می‌رسیم، تفاوت‌های اساسی نمایان می‌شود.
گرانروی (ویسکوزیته): یک عامل کلیدی
گرانروی مهم‌ترین ویژگی یک روانکار به شمار می‌رود. در طراحی برنامه‌های روانکاری، محاسبه دقیق گرانروی مورد نیاز، اولین و حیاتی‌ترین گام است. انتخاب گرانروی مناسب تضمین می‌کند که روغن در پایین‌ترین دمای استارت‌آپ به راحتی پمپ شود و در عین حال در دماهای کاری از قطعات موتور به خوبی محافظت کند.
روغن موتور دیزلی معمولاً ویسکوزیته بالاتری نسبت به روغن موتور بنزینی دارد. استفاده از این روغن با ویسکوزیته بالاتر در موتور بنزینی می‌تواند منجر به مشکلاتی شود. اولاً اصطکاک داخلی سیال افزایش یافته و در نتیجه گرمای بیشتری تولید می‌شود. طبق یک قاعده کلی، با هر 10 درجه سانتیگراد افزایش دما، عمر روغن به نصف کاهش می‌یابد.
ثانیاً پمپ کردن روغن با ویسکوزیته بالا در دماهای پایین دشوارتر است. در هنگام استارت سرد، روغن ممکن است به قدری غلیظ باشد که پمپ روغن نتواند آن را به سرعت و به میزان کافی به قطعات حیاتی موتور به ویژه در ناحیه بالابر سوپاپ‌ها برساند. این امر به طور قطع منجر به سایش زودرس قطعات خواهد شد زیرا آن‌ها بدون لایه محافظ روغن با یکدیگر در تماس خواهند بود.
تفاوت در سطح و نوع افزودنی‌ها
روغن موتور دیزلی در مقایسه با روغن موتور بنزینی حاوی حجم بیشتری از مواد افزودنی است. در ادامه به بررسی مهم‌ترین این افزودنی‌ها و تفاوت‌های آن‌ها می‌پردازیم:
-
افزودنی ZDDP
مبدل کاتالیزوری قطعه‌ای حیاتی در سیستم اگزوز است که وظیفه تبدیل آلاینده‌های سمی به مواد بی‌خطر را بر عهده دارد. برخی از محصولات جانبی احتراق مانند سرب، روی و فسفر می‌توانند عملکرد این مبدل را به شدت مختل کنند. اینجاست که یکی از تفاوت‌های اساسی بین روغن‌های بنزینی و دیزلی آشکار می‌شود.
روغن‌های موتور دیزلی دارای سطح بالاتری از افزودنی ضد سایش ZDDP (دی‌آلکیل‌دی‌تیوفسفات روی) هستند. مبدل‌های کاتالیزوری در سیستم‌های دیزلی برای تحمل این سطح بالاتر ZDDP طراحی شده‌اند، در حالی که سیستم‌های بنزینی اینگونه نیستند. این یکی از دلایل اصلی منع استفاده از روغن موتور دیزلی در موتور بنزینی است. البته خودروهای تولید شده قبل از سال 1975 احتمالاً مبدل کاتالیزوری ندارند و این محدودیت برای آن‌ها صدق نمی‌کند.
علاوه بر میزان، نوع ZDDP موجود در روغن موتور دیزلی نیز با نوع موجود در روغن موتور بنزینی متفاوت است. موتورهای دیزلی در دورهای پایین‌تری نسبت به موتورهای بنزینی کار می‌کنند و این تفاوت در سرعت، نحوه فعال شدن ZDDP برای محافظت از قطعات را تغییر می‌دهد. به طور معمول روغن‌های موتور دیزلی حاوی ZDDP اولیه هستند در حالی که روغن‌های موتور بنزینی ترکیبی از ZDDP ثانویه و اولیه را دارند. جالب است بدانید که روغن‌های مسابقه‌ای عمدتاً حاوی ZDDP ثانویه هستند که محافظت بهتری در دورهای بالا ارائه می‌دهد. بنابراین افزایش میزان ZDDP به تنهایی به معنای محافظت بهتر نیست و استفاده از نوع نامناسب آن می‌تواند حتی باعث افزایش سایش شود. انتخاب نوع و مقدار مناسب ZDDP برای نوع موتور بسیار حائز اهمیت است. برخی از روغن‌های دیزلی حتی سطح ZDDP بالاتری نسبت به روغن‌های موتور بنزینی(PCMO) ندارند.
-
افزودنی ضد کف
با توجه به دور پایین‌تر موتورهای دیزلی، افزودنی‌های دیگری نیز در روغن آن‌ها وجود دارد که برای این شرایط طراحی شده‌اند. یکی از این افزودنی‌ها، مواد ضد کف هستند. حرکت قطعات داخلی موتور مانند میل‌لنگ، شاتون‌ها و پیستون‌ها در کارتل روغن باعث ایجاد کف می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل، مواد ضد کف به روغن اضافه می‌شوند. نوع و مقدار این مواد در روغن‌های مختلف، متفاوت است. روغن‌های موتور دیزلی معمولاً مقدار متفاوتی از افزودنی ضد کف نسبت به روغن‌های بنزینی دارند. به عنوان مثال، یک روغن دیزلی معمولی ممکن است کمتر از 5 قسمت در میلیون افزودنی ضد کف داشته باشد در حالی که یک روغن مسابقه‌ای برای دورهای بالا تا 10 قسمت در میلیون از این افزودنی را دارا است. این تفاوت قابل توجه می‌تواند تاثیر بسزایی بر سلامت و عملکرد موتور داشته باشد زیرا هوا روانکار مناسبی نیست و وجود کف در روغن می‌تواند منجر به خرابی یاتاقان‌ها و مشکلات دیگر شود. در موتورهای مدرن با زمان‌بندی متغیر سوپاپ و تغییر حجم سیلندر، روغن موتور علاوه بر روانکاری به عنوان یک سیال هیدرولیک نیز عمل می‌کند و وجود هوا در روغن (کف) می‌تواند عملکرد این سیستم‌ها را مختل کند.
-
افزودنی‌های پاک‌کننده و متفرق‌کننده
روغن‌های موتور دیزلی حاوی سطوح بالایی از افزودنی‌های پاک کننده و متفرق کننده هستند زیرا احتراق سوخت دیزل محیط بسیار آلوده‌تری نسبت به موتورهای بنزینی ایجاد می‌کند. این افزودنی‌ها وظیفه خنثی کردن اسیدها و پاکسازی رسوبات را بر عهده دارند. در موتورهای بنزینی به ویژه موتورهای با تزریق مستقیم، استفاده از روغن دیزلی با سطح بالای شوینده‌های کلسیمی می‌تواند خطرناک باشد و منجر به احتراق زودرس در دورهای پایین (LSPI) شود. استاندارد فعلی روغن موتور بنزینی API SP برای جلوگیری از این مشکل، سطح کلسیم را کاهش داده است. علاوه بر این افزودنی‌های پراکنده‌کننده موجود در روغن دیزلی، سوخت و رطوبت را در روغن نگه می‌دارند و این امر می‌تواند برای موتورهای بنزینی که با سوخت‌هایی مانند E85 کار می‌کنند، مناسب نباشد.
نتیجه‌گیری
اگرچه در شرایط خاص و در صورت تطابق مشخصات و ویسکوزیته، ممکن است بتوان از روغن موتور دیزلی در موتور بنزینی استفاده کرد (به عنوان مثال، روغن دیزلی با استاندارد API SN و ویسکوزیته مناسب برای موتور بنزینی با همین استاندارد) اما اکثر موتورهای بنزینی برای دستیابی به بهترین عملکرد و طول عمر، به روغن موتور بنزینی با مشخصات توصیه شده توسط سازنده نیاز دارند. برخی از دارندگان خودروهای بنزینی تغییر یافته ممکن است به دلایل خاصی روغن دیزلی را ترجیح دهند اما این امر نیازمند بررسی دقیق مشخصات روغن و موتور و در نظر گرفتن تمام جوانب فنی است.
این مقاله برگرفته از منابع زیر است: